VII. Koszty przed i po ubezwłasnowolnieniu

Osoby, które zastanawiają się nad złożeniem wniosku o ubezwłasnowolnienie, często obawiają się o koszty. Nie ma w tym nic dziwnego, gdyż utrzymanie dorosłego chorego przez osoby, które nie rzadko mają na utrzymaniu własne rodziny, jest poważnym obciążeniem finansowym.

Opłata od wniosku o ubezwłasnowolnienie wynosi 100,00 zł i jest to podstawowy koszt postępowania w tym przedmiocie. Koszty sądowe mogą się zwiększyć w przypadku powołania opiekuna tymczasowego dla osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, gdyż sąd może obciążyć wnioskodawcę zaliczką na koszty opiekuna. Koszt ten da się jednak zniwelować w sytuacji, gdy opiekunem tymczasowym zostanie wnioskodawca lub członek rodziny „potencjalnego” ubezwłasnowolnionego.

Z kolei koszty utrzymania osoby ubezwłasnowolnionej zaspokajane są przede wszystkim z przysługujących jej świadczeń. Rolą opiekuna lub kuratora jest zarząd, lub wnioskowanie o tego typu świadczenia tak, aby pozwoliły one na zaspokojenie potrzeb ubezwłasnowolnionego.

Opiekun będzie też zarządzał ewentualnym majątkiem ubezwłasnowolnionego, np. poprzez jego sprzedaż tak, aby nie obciążać rodziny dodatkowymi kosztami utrzymania.

Osoby uzależnione często posiadają długi, których nie są w stanie spłacać, a które zaciągnęły na realizację nałogu. W takiej sytuacji opiekun lub kurator będzie mógł złożyć wniosek o ogłoszenie tzw. upadłości konsumenckiej osoby ubezwłasnowolnionej, co może znacznie obniżyć koszty jej utrzymania.

Dopiero gdy po wyczerpaniu powyższych środków nadal będzie brakowało pieniędzy na utrzymanie osoby ubezwłasnowolnionej, w pozostałym zakresie koszty jej utrzymania będą ponosić krewni lub gmina.

VIII. Czy ubezwłasnowolnienie można cofnąć?

Zarówno ubezwłasnowolnienie częściowe, jak i całkowite może zostać cofnięte. Sąd może na wniosek lub z urzędu cofnąć ubezwłasnowolnienie, a w przypadku poprawy stanu zdrowia osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie zmienić ubezwłasnowolnienie na częściowe.

W praktyce do tego typu cofnięć dochodzi rzadko. Ubezwłasnowolnienie nie dotyczy spraw błahych, dlatego często osoby ubezwłasnowolnione nie rokują na powrót do samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie.

IX. Kara za złożenie bezpodstawnego wniosku o ubezwłasnowolnienie

W naszym społeczeństwie niestety nadal zdarza się, że ubezwłasnowolnienie postrzegane jest jako pewnego rodzaju upokorzenie, a nie realny wyraz troski o dobro osoby chorej.

Sam słyszałem o karygodnych sprawach, gdzie ubezwłasnowolnieniem straszono osoby w wieku podeszłym.

Złożenie w złej wierze lub lekkomyślnie wniosku o ubezwłasnowolnienie podlega na gruncie prawa cywilnego grzywnie, której wysokość może wynosić nawet trzy tysiące złotych.

Tak jak wspominałem wyżej, niestety zdarza się, że możliwość ubezwłasnowolnienia wykorzystywana jest jako groźba względem osób znajdujących się w trudnej sytuacji, np. aby zmusić ją do oddania majątku. W skrajnych sytuacjach takie działanie może w mojej ocenie podlegać nawet odpowiedzialności karnej.

Pamiętajmy jednak, aby strach nie paraliżował nas przed działaniem! Jeżeli kierujemy się faktyczną troską o dobro chorego, nawet jeżeli sąd odmówi ubezwłasnowolnienia, nie powinien nas ukarać za złożenie wniosku.

X. Podsumowanie

Ubezwłasnowolnienie jest instytucją, która ma służyć zagwarantowaniu osobie chorej bezpieczeństwa. Jego natura wiąże się jednak z poważnymi ograniczeniami konstytucyjnych wolności obywatela, dlatego sąd zobowiązany jest do przeprowadzenia w sprawie o ubezwłasnowolnienie rozprawy oraz wysłuchania osoby, której ubezwłasnowolnienie ma dotyczyć.

Celem niniejszego wpisu było opisanie instytucji ubezwłasnowolnienia tak, aby pokazać, czym ono naprawdę jest. Mam nadzieję, że rozpowszechnianie tej wiedzy pozwoli na zmianę szkodliwego stereotypu, który pokazuje instytucję ubezwłasnowolnienia jako formę poniżenia osoby chorej. Ubezwłasnowolnienie może być często ostatnią deską ratunku dla osoby chorej, która pozwoli, przywróci jej godność.

Jeżeli masz pytania, zapraszam do kontaktu kontakt@perspektywaprawa.pl.

autor:

Tymoteusz Przeperski

prawnik, twórca bloga PerspektywaPrawa

więcej o mnie znajdziesz tutaj.

V. Kto może złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie?

Postępowanie w przedmiocie ubezwłasnowolnienia czy to całkowitego, czy też częściowego, toczy się na wniosek. Do jego złożenia uprawniona jest wąska grupa ludzi, bliskich dla osoby, która ubezwłasnowolnieniu ma podlegać. Wniosek o ubezwłasnowolnienie, mogą złożyć:

• krewni w linii prostej, czyli wstępni i zstępni
• rodzeństwo
• małżonek
• przedstawiciel ustawowy (najczęściej będący rodzicem)

Powyższe osoby nie mogą złożyć wniosku o ubezwłasnowolnienie, jeżeli osoba ma przedstawiciela ustawowego. W takiej sytuacji wyłącznie przedstawiciel ustawowy jest uprawniony do złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie podopiecznego.

Jeżeli bliski ze względu na swój stan psychicznych człowiek nie radzi sobie z codziennym funkcjonowaniem, powyższa grupa jest zobowiązana do złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie. Jeżeli jednak osoby te z różnych przyczyn nie dopełniają tego obowiązku lub chory jest osobą samotną, wniosek o ubezwłasnowolnienie może złożyć prokurator, który działa w imię ochrony społeczeństwa i chorego.

Watro podkreślić, że złożenie wniosku o ubezwłasnowolnienie nie jest jednoznaczne ze zobowiązaniem się do bycia opiekunem lub kuratorem osoby chorej.

Postępowanie dotyczące ubezwłasnowolnienie w mojej ocenie należy do postępowań trudnych. Dzieje się tak dlatego, że na sądzie spoczywa wyjątkowa odpowiedzialność. Z tego względu, aby sąd uznał żądanie, należy zgromadzić bardzo jednoznaczny materiał dowodowy. Drugim aspektem jest ładunek emocjonalny. „Ubezwłasnowolniając” bliską osobę, wnioskodawcy najprawdopodobniej mogą towarzyszyć ogromne emocje, które mogą pojawić się także u osoby „ubezwłasnowolnianej”, co może być dodatkowo spotęgowane w przypadku osoby uzależnionej.

W związku z tym składając wniosek o ubezwłasnowolnienie, warto skorzystać z pomocy radcy prawnego lub adwokata. Będzie on pewnego rodzaju „buforem” dla emocji pojawiających się w trakcie postępowania oraz będzie mógł z „chłodną głową” podejmować obiektywnie najlepsze, dla osoby, która ma być ubezwłasnowolniona decyzje.

VI. Szybkie ubezwłasnowolnienie – ile trwa postępowanie i do jakiego sądu składa się wniosek

Sprawy o ubezwłasnowolnienie, należą do spraw trudnych, jednak z mojego doświadczenia wynika, że prowadzone są w sposób dosyć szybki. Wnika to najprawdopodobniej z faktu, że mają na celu zabezpieczyć osobę, która ze względu na chorobę znajduje się w pewnego rodzaju kryzysie.

Nie da się jednak jednoznacznie odpowiedzieć, ile będzie trwało postępowanie w przedmiocie ubezwłasnowolnienia osoby, gdyż zależy to od wielu czynników leżących jednakowo po stronie sądu, wnioskodawcy, jaki samej osoby, której ma dotyczyć ubezwłasnowolnienie.

Aby „zabezpieczyć” chorego na czas postępowania, sąd może ustanowić dla niego opiekuna tymczasowego na czas postępowania. W niektórych przypadkach warto jak najszybciej zwrócić uwagę sądu na taką potrzebę i zawnioskować o wyznaczenie opiekuna na czas postępowania już we wniosku o ubezwłasnowolnienie.

Wniosek o ubezwłasnowolnienie składa się do sądu okręgowego, właściwego dla miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, której ma dotyczyć ubezwłasnowolnienie.

III. Ubezwłasnowolnienie pełne

Ubezwłasnowolnienie pełne tożsame jest z brakiem jednakowo pełnej, jaki częściowej zdolności do czynności prawnych. Oznacza to, że osoba taka nie może dokonywać czynności prawnych, które w jej imieniu dokonuje opiekun.

Oczywiście osoba podlegająca ubezwłasnowolnieniu nie jest osobą pozbawioną wolności. Dlatego możemy wyobrazić sobie, że pomimo wszystko będzie ona w stanie złożyć oświadczenie woli, które druga osoba przyjmie, czy to ze względu na złą wolę, czy niewiedzę. W takiej sytuacji czynność prawna będzie bezwzględnie nieważna.

Opiekun osoby ubezwłasnowolnionej ma szeroki zakres obowiązków. Tak jak wspomniałem powyżej, reprezentuje ubezwłasnowolnionego w czynnościach prawnych z innymi osobami i dba o jego majątek, jednak jego najważniejszym obowiązkiem jest troska o zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych podopiecznego.

W ważnych sprawach, które wykraczają poza codzienne decyzje każdego z nas, opiekun nie może działać wyłącznie według własnego uznania. Na przykład, jeżeli opiekun chciałby w imieniu ubezwłasnowolnionego sprzedać należące do niego mieszkanie, musi wcześniej uzyskać zgodę właściwego sądu opiekuńczego.

Opiekun osoby ubezwłasnowolnionej nie musi posiadać specjalistycznego wykształcenia lub uprawnień. Wystarczy, iż posiada pełną zdolność do czynności prawnej oraz nie był osobą karaną czy pozbawioną praw publicznych. W praktyce opiekunem osoby ubezwłasnowolnionej częściowo zostaje bliska jej osoba, co wydaje się być dla chorego najlepsze lub pracownik socjalny.

In fine warto zaznaczyć, że ubezwłasnowolnić całkowicie można wyłącznie osobę, która ukończyła 13 lat.

IV. Ubezwłasnowolnienie częściowe

Ubezwłasnowolnienie jest bardzo daleko idącą instytucją, która jakby nie patrzeć ogranicza prawa i wolności obywatelskie.

Czasami zdarza się, że osoba nie radzi sobie z codziennym funkcjonowaniem, jednak nie jest tak, że całkowicie nie ma świadomości otaczającego jej świata. W takim przypadku osobę można ubezwłasnowolnić częściowo.

Sytuacja osoby ubezwłasnowolnionej częściowo jest podobna do starszego, ale wciąż niepełnoletniego dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską. Osoba taka ma pozostawiony pewien zakres decyzyjności, jednak w kluczowych sprawach decyzję podejmuje wyznaczony przez sąd kurator. Ubezwłasnowolniony częściowo może on na przykład zawierać umowy w tzw. drobnych sprawach życia codziennego. Ustawodawca przewiduje, że stan osoby ubezwłasnowolnionej częściowo pozwoli jej na pewien stopień samodzielnego funkcjonowania, może ona więc składać drobne oświadczenia woli np. przy zakupie żywności czy opłacaniu podstawowych rachunków. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo posiada ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo może też samodzielnie rozporządzać zarabianymi przez siebie pieniędzmi, o ile sąd nie postanowi inaczej.

Zakres uprawnień i obowiązków kuratora osoby ubezwłasnowolnionej częściowo jest zbliżony do opisywanej powyżej funkcji opiekuna osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie.

I. Kiedy osobę można ubezwłasnowolnić?

Ubezwłasnowolnienie w prosty sposób można zdefiniować jako ustanowienie opieki dla osoby, która ze względu na swój stan zdrowia nie jest w stanie kierować swoimi życiem i dbać o zaspokajanie podstawowych potrzeb. Ubezwłasnowolnienie można przyrównać do opieki rodzica nad dzieckiem.

Podstawami ubezwłasnowolnienia są wyłącznie problemy związane ze sferą zdrowia psychicznego, które uniemożliwiają osobie kierowanie własnym postępowaniem. Ustawodawca jako konkretne przykłady takich podstaw wskazuje:

• chorobę psychiczną
• zaburzenia psychiczne, które wpływają na funkcjonowanie osoby (ustawodawca wskazuje tu przede wszystkim na zaburzenia związane z uzależnieniem od środków psychoaktywnych)

Należy bardzo mocno podkreślić, że podstawą ubezwłasnowolnienia nie jest sama choroba psychiczna, a niemożność dbania o podstawowe potrzeby życiowe. W tym aspekcie dużo zależy od postawy samej osoby chorej, gdyż jej świadomość choroby i podejmowanie odpowiednie leczenia może umożliwić jej bezpieczne codzienne funkcjonowanie.

Sąd decydując o ubezwłasnowolnieniu, będzie więc w przede wszystkim badał czy osoba, co do której złożono wniosek o ubezwłasnowolnienie, ma świadomość stanu i otoczenia, w którym się znajduje, a także jak funkcjonuje ona na co dzień.

II. Zdolność prawna a zdolność do czynności prawnych

Ubezwłasnowolnienie dotyczy przede wszystkim funkcjonowania osoby na gruncie stosunków prawnych. Niesamodzielność osoby wywołana np. chorobą fizyczną nie stanowi podstawy do ubezwłasnowolnienia, gdyż osoba ta, mimo iż niesamodzielna może samodzielnie decydować o swoim życiu.

Instytucja ubezwłasnowolnienia dotyczy przede wszystkim sfery zdolności do czynności prawnych, dlatego w tym miejscu warto zdefiniować to pojęcie.

Każdemu człowiekowi od chwili urodzenia przysługuje zdolność prawna, polegająca na możności bycia podmiotem praw i obowiązków. To uprawnienie przysługuje nawet człowiekowi, który nie ma jakiejkolwiek świadomości otaczającego go świata.

Inaczej jest ze zdolnością do czynności prawnych, która uprawnia nas nabywania praw i zaciągania zobowiązań, czyli zażądania naszymi prawami.

• Osoby pełnoletnie - posiadają pełną zdolność do czynności prawnych.
• Osoby niepełnoletnie, które ukończyły 13 rok życia oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo – posiadają ograniczoną zdolność do czynności prawnych, tj. mogą działać tylko w pewnym zakresie.
• Osoby niepełnoletnie, które nie ukończyły lat 13 oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie - nie posiadają zdolności do czynności prawnych.

Ubezwłasnowolnienie to instytucja prawa, która powszechnie jest bardzo negatywnie kojarzona. Podczas rozmowy o możliwości ubezwłasnowolnienia bliskiej osoby ludzie często wpadają wręcz w oburzenie. Bierze się to z tego, że kojarzymy ubezwłasnowolnienie z porzuceniem bliskiej osoby w szpitalu psychiatrycznym albo domu opieki. Jest to wyobrażenie błędne! Sam podczas mojej praktyki, miałem okazję kilkukrotnie pracować przy sprawach o ubezwłasnowolnienie, dzięki któremu nie tylko udawało się człowiekowi pomóc, ale także przywrócić mu należną godność.

Spis treści:

I. Kiedy osobę można ubezwłasnowolnić?

II. Zdolność prawna a zdolność do czynności prawnych

III. Ubezwłasnowolnienie pełne

IV. Ubezwłasnowolnienie częściowe

V. Kto może złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie?

VI. Szybkie ubezwłasnowolnienie - ile trwa postępowanie i do jakiego sądu składa się wniosek

VII. Koszty przed i po ubezwłasnowolnieniu

VIII. Czy ubezwłasnowolnienie można cofnąć?

IX. Kara za złożenie bezpodstawnego wniosku o ubezwłasnowolnienie

X. Podsumowanie

PerspektywaPrawa

Twoje prawa, nasza pasja

Perspektywa Prawa

blog autorstwa

Tymoteusza Przeperskiego

Polityka prywatności | Polityka cookies | Regulamin zakupów

Copyright © 2024 Tymoteusz Przeperski